Μείναμε στο ερώτημα, πώς κατακτιέται η γνώση. Η άποψη του γερο-Πλάτωνα (όπως λέμε, η άποψη του γερο-πλάτανου που τόσα χρόνια βλέπει τα πράγματα από εκεί ψηλά, άρα ίσως λίγο αντικειμενικότερα από εμάς τους γήινους), είναι η εξής (απόσπασμα χωρίς άδεια αναδημοσίευσης από τη μετάφραση της 7ης επιστολής προς Συρακουσίους, της Η.Ε. Κορμπέτη, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΟΠΤΕΙΑ, τεύχος 109, το 1986):
"Σε κάθε πράγμα αντιστοιχούν τρία μέσα, απαραίτητα για να προκύψει η γνώση του• το τέταρτο είναι η ίδια η γνώση• ως πέμπτο πρέπει να βάλουμε την ιδέα του πράγματος, που μόνη αυτή επιδέχεται γνώση και έχει αληθινή ύπαρξη. Το πρώτο είναι η λέξη, το δεύτερο ο ορισμός, το τρίτο το είδωλο, το τέταρτο η γνώση. Αν θέλεις τώρα να δεις τί εννοώ µ’ αυτά που λέω, προσπάθησε να τα καταλάβεις πάνω σ’ ένα παράδειγμα κι έπειτα σκέψου κατά τον ίδιο τρόπο για όλα τα πράγματα.
Υπάρχει κάτι που λέγεται κύκλος και που έχει ακριβώς το όνομα που προφέραμε αυτή τη στιγμή. Το δεύτερο είναι ο ορισμός του, που αποτελείται από ονόματα και ρήματα• δηλαδή το σχήμα που όλα τα ακραία σημεία του απέχουν εξ ίσου από το κέντρο είναι ο ορισμός εκείνου που το όνομα του είναι στρογγυλό ή περιφερικό σχήμα, ή κύκλος. Το τρίτο είναι εκείνο που ζωγραφίζεται και σβήνεται και κατασκευάζεται µε τον τόρνο και καταστρέφεται• ενώ η ιδέα του κύκλου, στην οποίαν αναφέρονται όλα αυτά, τίποτε τέτοιο δεν παθαίνει, γιατί είναι κάτι διαφορετικό απ’ αυτά. Το τέταρτο είναι η επιστημονική γνώση και η νόηση και η σωστή αντίληψη των πραγμάτων, όλα αυτά πάλι πρέπει να τα θεωρήσουμε ως µια ενιαία κατηγορία• γιατί δε βρίσκονται ούτε σε φθόγγους ούτε σε υλικές μορφές, άλλα μέσα στις ψυχές, και απ’ αυτό γίνεται φανερό, ότι το τέταρτο είναι κάτι διαφορετικό και από τη φύση του ιδεατού κύκλου και από τα τρία προηγούμενα. Απ’ όλα αυτά, περισσότερο πλησιάζει προς το πέμπτο, για τη συγγένεια και την ομοιότητα της προς αυτό, η νόηση• τα αλλά απέχουν περισσότερο. Τα ίδια ισχύουν και για οποιοδήποτε ευθύγραμμο ή καμπυλόγραμμο σχήμα και οποιοδήποτε χρώμα, για το αγαθό και το ωραίο και το δίκαιο, για κάθε σώμα τεχνητό ή φυσικό, για τη φωτιά, το νερό και όλα τα παρόμοια, για κάθε ζωντανό οργανισμό και κάθε ψυχική ιδιότητα, και για όλες τις μορφές του ενεργείν και του πάσχειν. Δηλαδή όλων αυτών είναι αδύνατο να γνωρίσεις τέλεια το πέμπτο, αν δε γνωρίσεις προηγουμένως τα τέσσερα. Πάντως πρέπει να προσθέσουμε ότι αυτές οι τέσσερες γνωστικές βαθμίδες επιχειρούν να δείξουν όχι µόνο την ουσία του κάθε πράγματος, αλλά και τις ιδιότητες του, κι αυτό οφείλεται στην αδυναμία της γλώσσας γι’ αυτό κανένας λογικός άνθρωπος δε θα τολμήσει ποτέ να τοποθετήσει τα διανοήματα του μέσα σ’ αυτό το περίβλημα, όταν μάλιστα είναι μόνιμο, όπως συμβαίνει σε ό,τι έχει γραπτά διατυπωθεί. Κι. αυτό πάλι που λέω τώρα πρέπει να το καταλάβουμε καλύτερα. Κάθε συγκεκριμένος κύκλος, από κείνους που στην πράξη γράφονται ή και κατασκευάζονται µε τον τόρνο, έχει ένα πλήθος ιδιότητες αντίθετες προς το πέμπτο, αφού πάντα εφάπτεται της ευθείας., ενώ για την ιδέα του κύκλου λέμε πως δεν έχει ούτε το ελάχιστο στοιχείο από την αντίθετη προς αυτήν φύση. Έπειτα, κανένα όνομα κατά τη γνώμη µου δεν είναι απολύτως πάγιο για κανένα πράγμα- τίποτα δεν εμποδίζει αυτό που σήμερα λέγεται στρογγυλό να λεγόταν άλλοτε ίσιο και το ίσιο πάλι στρογγυλό, και η νέα ονομασία δε θα είναι καθόλου λιγότερο πάγια στη συνείδηση εκείνων που έκαναν την αντιμετάθεση και ονομάζουν τα πράγματα αντίθετα από πριν. Και για τον ορισμό όμως, εφόσον αποτελείται από ονόματα και ρήματα, η ίδια κρίση ισχύει, ότι δηλαδή κανένα στοιχείο του δεν είναι αρκετά μόνιμα σταθερό• και χίλιοι δυο άλλοι λόγοι υπάρχουν ακόμα, για τους οποίους καθένα από τα τέσσερα παρέχει γνώση ασαφή, ο κυριότερος όμως είναι εκείνος που είπαμε προ ολίγου: ότι ενώ υπάρχουν δυο ξεχωριστά πράγματα, η ουσία των όντων και οι ιδιότητες τους, και η ψυχή ζητεί να γνωρίσει όχι τις ιδιότητες, άλλα την ουσία, επειδή καθένα από τα τέσσερα προσφέρει στην ψυχή µε γλωσσική διατύπωση και µε αισθητή ύπαρξη, εκείνο που αυτή δε ζητεί και είναι εύκολο να ελέγξεις µε τις αισθήσεις και τη γλωσσική διατύπωση και την αισθητή ύπαρξη που παρέχει καθένα απ’ αυτά, γεμίζει τον άνθρωπο, θα ‘λεγε κανείς, µε κάθε είδους απορία και ασάφεια.
(σημείωση δική μου: δεν είναι αυτά τα τελευταία σημασμένα λόγια, πρόδρομα της θεωρίας της σχετικότητας και βεβαιότητος πλέον της σύγχρονης Φυσικής, ότι αντιλαμβανόμαστε μόνο τις 3 από τις 4 διαστάσεις του τετραδιάστατου Σύμπαντος, ότι δηλαδή, αντιλαμβανόμαστε με τα ελλιπή αισθητήριά μας, την προβολή του Σύμπαντος και όχι αυτό το ίδιο, καθώς και τις ιδιότητές του και όχι την ίδια του τη φύση και ουσία...;; Δεν είναι να απορεί και να θαυμάζει κανείς για το συμπέρασμα του γερο-Πλάτανου;)
[…] Μόνο το πέρασμα μέσα απ’ όλες αυτές τις γνωστικές βαθμίδες, που µε επανειλημμένες ανόδους και καθόδους οδηγεί προς την καθεμιά, μπορεί κάποτε να γεννήσει μέσα στο φυσικά άξιο πνεύμα τη γνώση του φυσικά άξιου όντος•
[…] Ώστε, όσοι δεν έχουν καμιά εσωτερική συνάφεια και συγγένεια προς τη δικαιοσύνη και τις άλλες αξίες, παρά η αντίληψη και η μνήμη τους εκτείνονται σε αλλά πεδία, επίσης όμως και όσοι έχουν συγγένεια, αλλά τους λείπει αντίληψη και μνήμη, κανένας απ’ αυτούς δε θα γνωρίσει ποτέ, στον ανώτερο βαθμό που είναι δοσμένο στον άνθρωπο να γνωρίσει, την αληθινή ουσία της αρετής και της κακίας• γιατί δεν μπορείς παρά συγχρόνως να τα γνωρίσεις, καθώς συγχρόνως είναι ανάγκη να γνωρίσεις και του συνόλου των όντων την αλήθεια και το ψέμα, µε πολύπλευρη έρευνα και δαπάνη πολλού χρόνου, όπως είπα στην αρχή. Και μόνον όταν εντατικά επιδοθεί κανείς στην εξέταση και τη σύγκριση όλων αυτών των γνωστικών μορφών αναμεταξύ τους, ονομάτων, ορισμών, οπτικών και γενικά αισθητικών παραστάσεων, και όταν ο έλεγχος της αλήθειας τους γίνεται µε διάθεση ευμενή και χωρίς προσωπική εμπάθεια που χρησιμοποιεί ως όργανο, τις ερωτήσεις
και απαντήσεις, µόνο τότε είναι κάποτε δυνατόν να γεννηθεί σα µια λάμψη η αληθινή γνώση του κάθε πράγματος και η νόηση της ουσίας του για κείνον που εντείνει τις δυνάμεις του στον ανθρωπίνως μεγαλύτερο δυνατό βαθμό."
Μάθημα 2ο λοιπόν, και τα συμπεράσματα μας είναι τα εξής:
Το πρώτο βήμα για την κατάκτηση της γνώσης, είναι η Λέξη, δηλαδή να το βαφτίσεις. Βέβαια, κάποιες φορές, οι λέξεις χάνουν το σκοπό τους και το νόημά τους όταν αραδιάζονται τόσο εύκολα και ανερυθρίαστα... (αλλά για μισό λεπτο! αν+ερυθρίαστα=αντίθετα του ερυθρού=ΠΑΣΟΚ!!)
Το δεύτερο, είναι ο Ορισμός, δηλαδή να το ορίσεις. Βέβαια, κάποιες φορές, ορίζεις ταυτόχρονα ολωσδιόλου (και ολως-διαόλου) αντιθετικά πράγματα μεταξύ τους, αντί να τα ξεχ-ορίζεις... Έτσι, απλά ξεχ(-νάς ότι )ορίζεις τις τύχες εκατομμυρίων ατόμων με μια σου κίνηση...
Το τρίτο είναι το Είδωλο, δηλαδή να το εξεικονίσεις. Βέβαια, κάπποιες φορές, φτιάχνεις όπως θέλεις την εικόνα για να μαγέψεις τους άλλους, ή ακόμα χειρότερα, μαγεύεσαι εσύ ο ίδιος μόνο από αυτήν, και έτσι χάνεσαι μέσα σε έναν κόσμο ειδώλων... Το μόνο που σου μένει τότε, είναι να αρχίσεις όλα να τα σπας...
Και έτσι, περνώντας αυτά τα βήματα, θα γνωρίσεις.
Δεν φτάνουν όμως αυτά, για να κατακτήσεις τη γνώση, αφού μεσολαβεί το πιο μεγάλο, το πιο ψηλό και το πιο δύσκολο σκαλοπάτι, αυτό της Κατανόησης... Το να κατανοούμε, έννοιες, ιδέες, ανθρώπους, συντρόφους και συμπεριφορές, είναι η δυσκολότερη δοκιμασία του ανθρώπινου νου... αλλά ταυτόχρονα είναι και ο συνδετικός κρίκος μιας κοινωνίας.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου