Αυτήν ξέρετε, αλλά ποια εμπιστεύεστε;


Παλαιότερα, με είχε απασχολήσει αρκετά η διττή ερμηνεία της φράσης "αυτήν ξέρετε, αυτήν εμπιστεύεστε", παρμένη από μια διαφήμιση που αφορούσε την καθαρ(ι)ότητα.

Κατάλαβα με τον καιρό όμως, ότι αυτό το μότο, κολλάει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, που έχουν ως βάση τους και κοινό παρανομαστή τους, την έννοια της καθαρότητας εν γένει... Καθαρότητα σκέψεων, καθαρότητα οπτικής, καθαρότητα γνώσης, καθαρότητα αλήθειας, καθαρότητα καθαρότητας... και πάει λέγοντας, και λίγο πιο μετά πάει κλαίγοντας, διότι η καθαρότητα κρύβει πίσω της την αντικειμενικότητα και αυτή αντιδιαστέλλεται με την υποκειμενικότητα. Και αυτό το δίπολο το βρίσκεις πλέον εδώ και περίπου 2500 χρόνια, μετά την γέννεση της θεωρίας του ρελατιβισμού, παντού! Και όταν λέμε παντού λέμε παντού, με αποτέλεσμα να κλαίμε παντού... διότι πάντα πέφτουμε και χτυπάμε και τρώμε τα μούτρα μας ό,τι και αν πάμε να εξηγήσουμε. Τελικά καταλήγεις να καθαρίζεις το πάτωμα και τα τζάμια, από τα δάκρυα που σου φύγανε και πλημμύρισαν το χώρο, το χρόνο, το χωροχρόνο...


Δίνω ένα απλό παράδειγμα που αφορά την ερμηνεία του φαινομένου της Γαλλικής Επανάστασης, (που θεωρείται από πολλούς στοχαστές και μελετητές ένα από τα μεγαλύτερα -αν όχι το μεγαλύτερο- κοινωνικό γεγονός της νεώτερης Ιστορίας του ανθρώπου και της κοινωνίας του), από σύγχρονους της εποχής που έγινε η Επανάσταση, φιλοσόφους:


Από τη μια είναι ο κύριος Edmund Burke, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου συντηρητισμού:

"Η βίαιη απόσπαση από το παρελθόν και ό,τι αυτό έχει κληροδοτήσει μέσω της παράδοσης, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει «σε ένα ακοινώνητο, απολιτικό, ασύνδετο χάος από στοιχειώδη άτομα.
Η πλάνη των Επαναστατών έγκειται λοιπόν στο ότι, ακολουθώντας τις διαφωτιστικές αρχές, είχαν ως αφετηρία τους τον Λόγο και όχι την εμπειρία ή τη φρόνηση, ότι θέλησαν να κόψουν βίαια τους δεσμούς με το αριστοκρατικό και θρησκευτικό παρελθόν της Ευρώπης. Για τον Μπερκ η Γαλλική Επανάσταση αποτελεί απόδειξη του γεγονότος ότι είναι καταδικασμένη να αποτύχει κάθε προσπάθεια να εγκαθιδρυθεί ένα πολίτευμα εκ του μηδενός."

(αναδημοσίευση χωρίς άδεια, από το "Στοχασμοί για την επανάσταση στη Γαλλία", Edmund Burke, μετάφραση-επιμέλεια Χρήστος Γρηγορίου, εκδ. Σαββάλας, 2010)





Από την άλλη, είναι ο κύριος Immanuel Kant, ο οποίος είναι γνωστός σε πολλούς: 

"Διότι ένα τέτοιο φαινόμενο στην ανθρώπινη ιστορία δεν ξεχνιέται πλέον, καθώς αποκάλυψε μια καταβολή και μια ικανότητα προς το καλύτερο στην ανθρώπινη φύση, τα οποία δεν είχε καταφέρει να ξεσκεπάσει με σοφιστεία κανένας πολιτικός από τη μέχρι τώρα πορεία των πραγμάτων, και το οποίο είναι το μοναδικό που συνδυάζει φύση και ελευθερία στο ανθρώπινο γένος σύμφωνα με εσωτερικές αρχές δικαίου, αλλά, όσον αφορά το χρόνο [πραγματοποίησής του], μπορούσε μόνον να θεωρείται ακαθόριστο και προερχόμενο από τη συγκυρία. Αλλά ακόμη και εάν ο σκοπός που προωθείται με αυτό το συμβάν δεν επιτευχθεί ούτε και τώρα, εάν η επανάσταση ή η μεταρρύθμιση του συντάγματος ενός λαού αποτύγχανε στο τέλος, ή, αφού είχε διατηρηθεί για κάποιο διάστημα, κατέληγε και πάλι στην παλαιά τροχιά (όπως προφητεύουν τώρα οι πολιτικοί), τότε εκείνη η φιλοσοφική πρόβλεψη δεν χάνει τίποτε από τη δύναμή της. Διότι εκείνο το συμβάν είναι πολύ μεγάλο και έντονα εμπλεκόμενο με το συμφέρον της ανθρωπότητας, η επιρροή του είναι εξαπλωμένη σε όλα τα μέρη του κόσμου, ώστε δεν αποκλείεται ότι, με κάποια αφορμή ευνοϊκών συνθηκών, θα έρθει στη μνήμη των λαών και θα αφυπνίσει νέες απόπειρες αυτού του είδους. Διότι, σε μια τόσο σημαντική υπόθεση για το ανθρώπινο γένος, θα πρέπει επιτέλους κάποτε το προτιθέμενο σύνταγμα να αποκτήσει εκείνη τη σταθερότητα που θα είχε επιτύχει να γεννήσει στις διαθέσεις όλων των ανθρώπων η διδασκαλία μέσω συχνής εμπειρίας."   

(αναδημοσίευση χωρίς άδεια από το "Η Διένεξη των Σχολών", Immanuel Kant, μετάφραση-επιμέλεια Θανάσης Γκιούρας, εκδ. Σαββάλας, 2004)






Έχουμε λοιπόν, και λέμε: από τη μια ο Burke, εστιάζει στην παραδοσιακή και παραδεδομένη (άρα και διαδεδομένη) εμπειρία και προχωρά με μοναδικό μπούσουλα αυτήν (οπότε σαν να λέει: αυτήν ξέρω από την εμπειρία μου και αυτήν εμπιστεύομαι ως δοκιμασμένη), και από την άλλη ο Kant, εστιάζει στην καινοτομία της Γαλλικής Επανάστασης που προσπάθησε από το μηδέν και αποκομμένη από τη σαθρότητα του παρελθόντος να δημιουργήσει κάτι νέο σε υγιείς βάσεις, με την ελπίδα αυτή η δεύτερη ευκαιρία που δίδεται στην κοινωνία, να κατορθώσει ο άνθρωπος να επανέλθει σε τροχιά προόδου και όχι να παραμένει εκτροχιασμένος και παραλογισμένος (οπότε σαν να λέει: ανοίξτε τα μάτια σας και μην μένετε μόνο σε αυτά που σας έχουν δώσει ως έτοιμη τροφή, αντισταθείτε στο ετοιματζίδικο, σκεφτείτε, προβληματιστείτε και από την αρχή ξαναρχίστε με δικά σας αρχι(δι)στικά εργαλεία, συνεπώς κείτεται ειρωνικά στη ρήση "αυτήν ξέρω, αυτήν εμπιστεύομαι, γιατί δεν έχω κάτι άλλο δοκιμασμένο...").


Τα συμπεράσματα δικά σας. Χαίρεστε και αγγαλλιάστε!