Ότι κι αν ζω κι ότι κρατώ...

Η μάχη του Καλού και του Κακού είναι σύμφυτη με την ίδια την ύπαρξη του Ανθρώπου, μα και με την ίδια τη Ζωή γενικότερα. Τα δυο αυτά στοιχεία, το Καλό και το Κακό, έχουν περάσει και διαποτίσει διαχρονικά, κάθε Ηθικό, Θρησκευτικό, Φιλοσοφικό, Κοινωνικό σύστημα του Ανθρώπου, κάθε έκφραση και κίνηση της ανθρώπινης πνοής, απανταχού στις γωνιές του πλανήτη και απανταχού στις διαστάσεις του Χρόνου (παρελθόν, παρόν και -με βεβαιότητα- μέλλον).

Αυτή η διαμάχη, έχει λάβει πολλές εκφάνσεις και άλλοτε στην Ιστορία φαινόταν να νικά το Κακό, άλλοτε πάλι -λιγότερες φορές σίγουρα- φαινόταν να νικά το Καλό, γενικότερα πάντως ένα αμφίρροπο παιχνίδι υπάρχει ανάμεσα στις δυο αυτές δυνάμεις, που κινούν τα νήματα και τα γρανάζια της Ιστορικής ύπαρξης.

Η καθημερινή μου εμπειρία όμως, με ωθεί στη διαπίστωση ότι πιθανόν να έχουμε περάσει σε μια άλλη φάση αυτής της διαμάχης, μια εντελώς μεταλλαγμένη, και σίγουρα συμβατή με αυτό που ζούμε ως σύγχρονη πραγματικότητα, διάσταση.

Σήμερα, η μάχη δεν δίνεται ανάμεσα στο Καλό και στο Κακό, αλλά ανάμεσα στο Κακό και το Λιγότερο Κακό, με το δεύτερο να προσπαθεί να σταθεί επάξιος συνεχιστής του Καλού, θεωρώντας ότι όταν κάνεις λιγότερο Κακό από αυτό που σου προστάζουν τα πάντα γύρω σου, κάνεις το Καλό. Αυτό, ως προσέγγιση βέβαια, έχει καταγραφεί από πολύ παλιά, με το «μη χείρον, βέλτιστο», αλλά νομίζω πως σήμερα ειδικά, είναι ο πυρήνας της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Και ρωτώ: πώς μπορείς να θέτεις τον εαυτό σου προ του διλήμματος «Κακού – λιγότερο Κακού», όταν η κοσμοθεωρία σου αφορά το δίλημμα «Κακό – Καλό»; Πώς να δεχτείς τόσες εκπτώσεις στο αξιακό σου σύστημα που χτίστηκε στους πυλώνες διάκρισης Καλού – Κακού, εξαγοράζοντάς το με την ευτελή διάκριση ανάμεσα στο Κακό-λιγότερο Κακό; Πώς μια ποιοτική διάκριση, γίνεται ξαφνικά μια απλή ποσοτική σύγκριση και αυτό το βαφτίζουμε ως μια πράξη «Καλού»; Σίγουρα, έχουν υπάρξει φορές στην Ιστορία, που η δεύτερη επιλογή ήταν μονόδρομος: έπρεπε να σκοτώσεις για να μην σε σκοτώσουν, έπρεπε να επιτεθείς πρώτος αν ήθελες να επιβιώσεις πρώτος. Αυτές όμως οι ιστορικές μνήμες, οφείλουν εμάς τους τεχνοκράτες σήμερα, να μας μαθαίνουν και να μας προάγουν, και όχι να μας ωθούν στα ίδια λάθη, τις ίδιες συμπεριφορές, την εμμένουσα επιλογή του λιγότερου Κακού έναντι του Κακού και αυτό να το θεωρούμε πράξη αντίστασης… Η ουσία, η αλήθεια, το νόημα και η αξία, είναι έννοιες που διεκδικούν τη διαχρονική τους ύπαρξη στα ανθρώπινα καμώματα, έξω από πλαίσια και ορισμούς, έξω από καλούπια και προσδιορισμούς, πέρα από διαφορετικότητες και ανταγωνσιμούς. Είναι έννοιες που διακδικούν αυθύπαρκτη παρουσία, μη υποστηριζόμενη και μη υποβασταζόμενη από συστήματα και θεσμούς, συνεπώς μη συνδεόμενη με κατευθυνόμενες δυνάμεις και υπόγειους συλλογισμούς. Αυτές οι έννοιες, είναι προσδιοριστικά ποιότητας της διαπάλης Καλού-Κακού, που μόνο ανάμεσά τους μπορούν και επιβιώνουν, αλλιώς αν προσπαθήσει κανείς να τις χωρέσει σε μια ποσοτική κλίμακα προσδιορισμού του Κακού – λιγότερο Κακού, τότε αυτές εξασθενούν, αποστεώνονται και παραμένουν ένα ακόμα απολίθωμα του ανθρώπινου πνεύματος, κενοτάφιο μιας άλλοτε μεγαλειώδους σύλληψης…

Πόση διαστρέβλωση όμως, τελικά, έχει υπάρξει στην πορεία του ανθρώπινου νου ανάμεσα στους αιώνες και πόσο διαφορετικά είναι τα αξιακά συστήματα όλων των ανθρώπων που καλούνται να συνυπάρξουν εις Κοινωνίαν;

Συγκριτικά και μόνο παραθέτω κάποια σκόρπια δεδομένα και εικόνες από το Παρόν και το Παρελθόν, φαινομενικά ασύνδετες και ασύντακτες μεταξύ τους, που αν όμως τις τοποθετήσουμε στο φόντο του προβληματισμού που αναπτύχθηκε νωρίτερα σε αυτό το κείμενο, ίσως διαφανεί το μέγεθος της αστάθειας…


Παράδειγμα 1ο : η μάχη για το 8ωρο εργασίας και τι ακριβώς πρεσβεύει.

Πίσως από αυτό το παράδειγμα κρύβεται ο σεβασμός στην ανθρώπινη εργασία, η μοιρασιά του χρόνου, ανάμεσα σε χρόνο εργασίας, χρόνο ανάπαυσης και χρόνο δημιουργίας, οι τόσο βασικές κινητήριες έννοιες της εργασίας, του χρόνου, του εργαζόμενου ανθρώπου… πόσα πολιτικά και κοινωνικά συστήματα δεν έχουν συγκρουστεί για να οριοθετήσουν τις απόψεις τους επί του θέ(α)ματος… Χτες, πήγα στα Jumbo και είδα αυτήν την εικόνα, όπως πρωτομπήκα στο κατάστημα:

Θυμήθηκα μια άλλη εικόνα,

και αναρωτήθηκα που πήγαν χαμένοι τόσοι αγώνες, πώς έγινε και στέγνωσε τόσο αίμα ιστορικό

και πώς μπορεί μια παιδική εικόνα να σου περάσει υπογίως μηνύματα που διαστρεβλώνουν τη σκέψη σου και τη συμπεριφορά σου, σμιλεύοντας την ύπαρξή σου με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί συμβατό ανταλλακτικό ενός άπληστου συστήματος… Θα μου πείτε, όλα αυτά από μια απλή εικόνα σε ένα μόνο παιδικό κατάστημα; Μακάρι να μπορούσα να σας απαντήσω «όχι».


Παράδειγμα 2ο : η ευρύτερη περιοχή του χωριού μου ελάχιστες φορές έχει ακουστεί ιστορικά, τη μια όταν στρατοπέδευσε σε αυτήν ο Ιμπραήμ, πρόσφατα όταν πλημμύρισε ένα ποτάμι από καταρρακτώδεις βροχές και παρέσυρε άνθρωπο και κάποτε όταν έγινε το παρακάτω ιστορικό συμβάν που ίσως είναι ελάχιστα γνωστό:

Δεν υπάρχουν λόγια να εξηγήσει κανείς φαινόμενα σαν αυτό που περιγράφει το σύντομο απόκομμα της σύντομης αυτής ανακοίνωσης, σχετικά με τις σύντομες ζωές ανθρώπων ένθεν και ένθεν που όμως είμαι σίγουρος, βρέθηκαν σε αυτή τη ζωή με την ελπίδα να μη φύγουν σύντομα… Άλλες όμως οι βουλές του Αλλάχ, του Θεού ή της Τύχης! Αναρωτιέμαι βέβαια, πώς θα ήταν τα γεγονότα, αν ήταν άλλες και οι βουλές των ίδιων των Ανθρώπων… όμως μάλλον σε αυτό το σημείο, περνάμε στο βαθύτερο και αναπάντητο ερώτημα του «ποιος καθορίζει τις ζωές μας», οπότε ας αφήσουμε τα γεγονότα και τους ίδιους τους ανθρώπους, να κείτονται κάτω από την Ιστορική τους σκόνη. Γιατί, αν δες τους αφήσουμε, και θεωρήσουμε ότι κάτι συνεχίζεται από τους Ανθρώπους και την Ιστορία (άλλο πάλι τεράστιο ερώτημα), θα πρέπει κάπου να τοποθετήσουμε όλα αυτά του παρελθόντος και η μόνη θέση που υπάρχει είναι… το παρόν και το μέλλον! Έτσι, αν για κάποιους έχει νόημα και αξία το παρελθόν, αυτή αποκτιέται μέσα από τον ποιοτικό προσδιορισμό που προσδίδουν στο παρόν και το μέλλον, μέσα από τη νοηματοδότηση της ζωής των επόμενων γενιών. Αν αποδεχτούμε ότι κάπου υπάρχει συνέχεια του ανθρώπινου είδους, τότε αυτή έχει θέση μόνο σε μια προοπτική κατεύθυνση που ξεκινά από τα βάθη των πρώτων ανθρωποειδών και πορεύεται στα νέα είδη ανθρώπου που αναπτύσσονται καθημερινά γύρω μας. Η σπουδαιότητα όμως αυτής της συνέχειας, δεν είναι στην ευθύγραμμη διάστασή της (η οποία εξάλλου μπορεί να μην είναι καν ευθύγραμμη, αλλά κυκλική, σπιροειδής - άλλο ένα τεράστιο φιλοσικό αναπάντητο ερώτημα τέλοσπάντων), αλλά στις δυνάμεις συναρμογής της. Η σπουδαιότητα μιας συνέχειας λοιπόν, δεν είναι στην κατεύθυνσή της, αλλά στις δυνάμεις που τη συγκροτούν. Για να διευκρινίσω τι εννοώ: μπορεί μερικές φορές να αρμενίζουμε στραβά ή να αρχίζει να στραβώνει ο ίδιος ο γιαλός, με τελικό αποτέλεσμα να φαίνεται ότι αλλάζει η κατεύθυνση του διπόλου «Άνθρωπος-Ζωή», αυτό όμως που δεν μπορεί να κλωνιστεί είναι ο τρόπος που συνεχίζουμε… Και ο τρόπος, είναι ποιοτικό χαρακτηριστικό (ρωτάμε συνήθως «με ποιο τρόπο», και όχι με «πόσο τρόπο»;) και η ποιότητα κρύβεται στις έννοιες που περιγράψαμε πριν: ουσία, αλήθεια, νόημα, αξία…


Παράδειγμα 3ο και τελευταίο: η γλώσσα ως γνήσιος αντικατοπτρισμός των κυματισμών του νου, πολλές φορές αποτυπώνει τη διαστρέβλωσή του. Χτες, έλαβα ένα ενημερωτικό σημείωμα, από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, από το οποίο συγκράτησα μια φράση, ενδεικτική των παιχνιδιών που μπορεί να κάνει η γλώσσα με το νου, αποκαλυπτική όμως της σημερινής διαστρέβλωσης (η φράση χρησιμοποιείται αποσπασματικά και μόνο για να δηλώσω τις σκέψεις μου, δεν υπάρχει καμία πρόθεση να συσχετιστεί με τον ΙΣΑ ή το συγκεκριμένο ενημερωτικό σημείωμα):

Μια ανάγνωση θα μπορούσε να πείσει ότι κάποιος αποδίδει διαχρονικά τιμή σε όλους αυτούς που «διατέλεσαν» μέλη Διοικητικών Συμβουλίων κλπ, κλπ, ενώ μια άλλη ανάγνωση, ότι κάποιος αποδίδει διαχρονικά τιμή σε όλους εκείνους που «λάδωσαν», έδωσαν χρήματα, χρημάτισαν δηλαδή, μέλη Διοικητικών Συμβουλίων κλπ, κλπ. Αν ανατρέξετε στην ανακοίνωση της εφημερίδας στο προηγούμενο παράδειγμα για τους Μολάους, και μετά αμέσως ξαναδιαβάσετε αυτήν την φράση του ΙΣΑ, θα σας αποκαλυφτούν μεγάλες ομοιότητες στο νόημα, ενώ αν τα διαβάσετε άσχετα τα δυο κείμενα μεταξύ τους δεν θα αντιληφθείτε πραγματικά τίποτα… Σήμερα, όμως, διαφωνείτε ότι επιβραβεύεται τελικά εκείνος που λαδώνει, που χρησιμοποιεί δόλιους και παράνομους τρόπους, που λειτουργεί υπογίως με Διοικητάδες, μέλη Συμβουλίων, Εξελεγκτικών επιτροπών κλπ, κλπ;


Το διαχρονικό λοιπόν, ερώτημα (διαχρονικό και ως προς τη διατύπωσή του, αλλά και ως προς την απουσία απάντησής του), είναι αν όλα γύρω μας συνδέονται. Όσοι δίνουν θετική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. θα προσπαθούν να τακτοποιούν τα πάντα γύρω τους σε μια ποιοτική διάσταση Καλού-Κακού. Όσοι πάλι, αρνούνται κάθε έννοια σύνδεσης, συνέχειας και συνάφειας του Ανθρώπου με το περιβάλλον του ή την Ιστορία του, θα παραμένουν «χλιαροί στου όμορφου κόσμου το βαρύ αγκομαχητό» (όπως λέει και ο μέγας Ζερβουδάκης) προσπαθώντας να διαβαθμίσουν το Κακό σε λιγότερο ή περισσότερο Κακό, λαμβάνοντας μέτρα προστασίας από το «βαρύ» Καλό και το δύσπεπτο «αγκομαχητό» του.

Όλα τελικά, ήταν, είναι και θα παραμείνουν θέμα επιλογής. Δεν ξέρω αν επιλέγουμε εμείς τα γεγονότα ή αυτά επιλέγουν εμάς, ξέρω όμως ότι κάπου υπάρχει κρυμμένη μια αχτίδα επιλογής σε όλα αυτά που μας συμβαίνουν και μας καθορί-ζουν…

"Ό,τι κι αν ζω κι ότι κρατώ"
Στίχοι, Μουσική, Ερμηνεία:
Δημήτρης Ζερβουδάκης